Garncarstwo rzemiosłem - "Historie po fachu - śladami opolskiego rzemiosła tradycyjnego" - projekt edukacyjny

GARNCARSTWO RZEMIOSŁEM

W okresie wczesnego średniowiecza ustala się nazwa ludzi trudniących się wyrabianiem naczyń z gliny. Rzemieślnicy ci zwani byli zdunami - od niezachowanego do dziś słowa zdać - lepić, lub garncarzami od garna - pieca, w którym wypalały się garnki. Przez całe średniowiecze nie było rozróżnienia w nazwie i czynnościach pomiędzy zdunem i garncarzem. W różnych okolicach różnie tych samych rzemieślników określano i dopiero w XVII w., przy rozwoju kaflarstwa, następuje wyraźniejszy podział na dwa zawody.

Garncarze później niż inni rzemieślnicy zaczęli łączyć się w cechy, a i znaczenie ich w miastach było niewielkie. Jednym z najstarszych znanych cechów garncarzy na Śląsku był cech w Legnicy założony w 1374 r.; w Lwówku powstał w XV w., ale we Wrocławiu zdaje się dopiero w XVI w. W Opolu – 1599. Warunkiem uzyskania tytułu mistrza, według danych znanych z Legnicy z 1564 r. było zrobienie garnka wysokiego na łokieć (ok. 57,6 cm), miski szerokiej na łokieć i kwadratowego pieca z osadzonymi w nim kaflami z jasnej gliny. Podobne wymagania znamy z 1631 r. z Milicza, gdzie w wiekach XVII i XVIII w. garncarstwo było bardzo rozwinięte. Od połowy XVI w. ustala się w godle pieczęci cechowych przedstawienie Adama i Ewy przy Drzewie Życia w raju. Garncarstwo bowiem uważano już od czasów średniowiecznych za jeden z pierwszych zawodów.

Jednak dopiero w końcu XV i w XVI w. wprowadzono nowe sposoby zdobienia artystycznego naczyń: nakładanie zdobień plastycznych (medalionów, rozet, gemm) lub tworzenie barwnej kompozycji przez wyrycie konturów w miękkiej glinie, a następnie różnobarwne szkliwienie. W XVII w. pojawiają się na Śląsku ponownie tzw. terra sigillata. Picie w naczyniu z takiej glinki chroniło według ówczesnych wierzeń przed trucizną.

Jeszcze w drugiej połowie XVIII w., jak wskazują ówczesne dane statystyczne, istniało na terenie całego Śląska 814 warsztatów garncarskich, w tym 175 wiejskich i 639 miejskich. W obrębie obecnego woj. opolskiego było czynnych przeszło 60 warsztatów garncarskich wiejskich, skupionych najsilniej w powiecie głubczyckim (11). Obok warsztatów miejskich i wiejskich istniało już wtedy kilka większych manufaktur, z których najbardziej znane to manufaktura w Bolesławcu, zaś na Śląsku Opolskim manufaktura w Prószkowie.

Zapraszamy na stałą wystawę historyczną „Opole - gród, miasto, stolica regionu”.
 




*Bibliografia: Maria Starzewska, Z dziejów ceramiki na Śląsku, Wrocław 1977.

Zachęcamy do przeczytania felietonów:
- Ceramika archeologiczna
- Garncarstwo ludowe
- Opolska ceramika malowana

Weź udział w KONKURSIE FOTOGRAFICZNYM "Fokus na fach", realizowany w ramach projektu edukacyjnego "Historie po fachu – śladami opolskiego rzemiosła tradycyjnego".

* „Rzemieślnicze spotkania muzealne” organizowane są w ramach projektu edukacyjnego „Historie po fachu – śladami opolskiego rzemiosła tradycyjnego”, KLIKNIJ i dowiedz się o inicjatywie więcej

Działania dofinansowano ze środków  Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury – państwowego funduszu celowego oraz przez Samorząd Województwa Opolskiego.