Zabytek maja - Paszport obowiązujący na górnośląskim obszarze plebiscytowym (MCzP-1159)
9 maja 2022
Zabytek miesiąca
Na początku stycznia 1920 r. weszły w życie postanowienia traktatu wersalskiego z 28 czerwca 1919 r. o przeprowadzeniu plebiscytu na Górnym Śląsku. Zgodnie z art. 88 traktatu górnośląski obszar plebiscytowy przeszedł pod zarząd aliantów. Organem mającym sprawować władzę na Górnym Śląsku z ramienia aliantów była składająca się z przedstawicieli Francji, Wielkiej Brytanii i Włoch – Międzysojusznicza Komisja Rządząca i Plebiscytowa, która przybyła do Opola 11 lutego 1920 r.
Komisja posiadała stosunkowo szerokie uprawnienia. Objęła pełnię władzy wykonawczej. Zostało jej również podporządkowane sądownictwo. Stanowiła rodzaj tymczasowego rządu. Komisja sprawowała między innymi nadzór nad przemieszczaniem się ludności. Rozporządzeniami z 13 lutego i 17 maja 1920 r. wprowadziła paszporty uprawniające do pobytu na obszarze plebiscytowym Górnego Śląska. Każdy z paszportów był numerowany, zawierał zdjęcie osoby, dla której go wystawiano oraz opis w językach francuskim, polskim i niemieckim. Początkowo paszporty wystawiane były wyłącznie przez dyrektora departamentu spraw wewnętrznych Międzysojuszniczej Komisji Rządzącej i Plebiscytowej, a następnie (od 10 kwietnia 1920 r.) kontrolerów powiatowych i podlegały wizowaniu. Wizy udzielały przedstawicielstwa konsularne Francji, Wielkiej Brytanii, Włoch, Watykanu, Polski i Czechosłowacji przy MKRiPleb. Osoba, która wjechała na obszar plebiscytowy musiała potwierdzić swój pobyt w ciągu trzech dni u kontrolerów powiatowych. Zwolnieni z tego obowiązku oraz z obowiązku wizowania paszportów byli jedynie obywatele Francji, Wielkiej Brytanii i Włoch. Za złamanie przepisów groziła grzywna w wysokości 1500 marek niemieckich lub nawet kara 1 roku więzienia.
W zbiorach Muzeum Czynu Powstańczego znajduje się kilka paszportów plebiscytowych. Prezentowany paszport o numerze 1377/21 został wystawiony przez Międzysojuszniczą Komisję Rządzącą i Plebiscytową w Pszczynie 2 maja 1921 r. na nazwisko Mieczysław Zieliński. Na pierwszej stronie znajduje się zdjęcie oraz dane personalne posiadacza paszportu. Na odwrocie zaś pieczątki posterunków granicznych.
Wymiary: 33,8 x 21,5 cm
