Zabytek miesiąca - Jan Cybis, Świnoujście – plaża, 1972 r

W tym roku nasza muzealna kolekcja prac Jana Cybisa wzbogaciła się o kolejną akwarelę podarowaną nam przez syna artysty dr. Jacka Cybisa. Przedstawia fragment piaszczystej plaży, na której wypoczywają liczni plażowicze: jedni siedzą, drudzy stoją, niektórzy chronią się w dużych koszach plażowych. Całość potraktowana dość szkicowo, malowana szybko, impresyjnie na ołówkowym rysunku zgaszonymi barwami z dominującymi kolorami brudnego różu, błękitu i zieleni oraz nielicznymi plamami złotego ugru.

Praca powstała w lipcu 1972 roku, w czasie wakacyjnego pobytu artysty w Świnoujściu. Cybis często łączył odpoczynek z pracą twórczą, a wyjścia w plener stanowiły jej istotną część. Nieustannie zgłębiał naturę, co przełożyło się na ogromną liczbę szkiców i notatek akwarelowych. Prawie każdego roku malował na łonie przyrody, czy to podczas zorganizowanego wyjazdu ze studentami, czy na profesjonalnym plenerze dla artystów, jak i podczas pobytu u przyjaciół czy wakacyjnego wyjazdu z rodziną. Powstałe wtedy szkice, zwłaszcza akwarelowe, stanowiły następnie inspirację dla pejzaży olejnych tworzonych już w zaciszu pracowni. Cybis z reguły w plenerze malował tylko akwarelą lub gwaszem i robił szkice ołówkowe, jedynie w okresie francuskim oraz w latach 1951-1954 w plenerze malował także farbami olejnymi.

Artysta miał swoje ulubione miejsca, do których chętnie wracał i w których bardzo dobrze mu się pracowało w plenerze. Szczególnie bliskie artyście były miejscowości na polskim Wybrzeżu. Tam Cybis odkrył uroki małych portów, malował nadbrzeża, plaże, mola, zatoczki z łódkami, ubogie zabudowania. Ta przekładająca się na malarski zapis fascynacja pejzażem „morskim” widoczna jest zwłaszcza w ostatnim okresie twórczości artysty. Choć pierwsze obrazy znad morza pojawiają się jeszcze w latach 20. XX wieku, to jednak dopiero powojenne wyjazdy nad polskie morze przyniosą cały szereg prac inspirowanych krajobrazem morskim – zarówno w technice akwarelowej, jak i olejnej. Inicjuje je pobyt Cybisa w Darłówku i Orłowie w 1949 roku, potem będzie Sopot, Orłowo, Ustka, Chłapowo, Kuźnica na Helu, Łeba. Z każdego wyjazdu przywoził notatki ołówkowe i akwarelowe, w liczbie większej lub mniejszej w zależności od pogody i nastroju. Informacji o pracy w nadmorskim plenerze mogą dostarczyć jego zapiski:

„[…] w Ustce zrobiłem szesnaście akwarel i piętnaście rysunków. Dosyć na dwadzieścia dni, na tę parszywą pogodę i na bezmiar mojego lenistwa. Bez Leny zresztą nie zrobiłbym nic. Przeglądam to teraz. Nie są to nadzwyczajności, ale w każdej kartce znajduję jakiś zalążek, który można rozwinąć.”

Wydawać by się mogło, że przy tak jednostajnym pejzażu, jaki daje morze i plaża, trudno szukać wielorakich inspiracji, stąd może dziwić ogromna liczba artystycznych notatek, jednak Cybis potrafił wychwytywać ciągle coś nowego:

„Robimy studia nad morzem akwarelą lub akwarelą z bielą. Pasjonująca zabawa. Wybrzeże raczej nudne, na morzu prawie nie ma statków czy łodzi, sama woda i niebo, ale ciągle się do tego wraca, za każdym razem zastaje się nowy nastrój, urzekające widowisko…”

Przywiezione z plenerów akwarele stanowiły nierzadko ukończone prace malarskie, które mógł pokazywać na wystawach. Bo też Cybis osiągnął w tej technice mistrzostwo, potrafił w niej wyciągnąć wszelkie niuanse, od intensywnego nasycenia barwą po niebywałą świetlistość. I bardzo polubił te wodne farby:

„Moje głupie akwarele są najlepsze na razie ze wszystkiego, co robię. Pospieszne, tylko na odruch, łatwość szybkoschnącej farby, pewna niedbałość w robocie, nie na serio ratuje w nich coś, co w oleju gubię. Toteż na ogół podobają mi się bardziej niż moje płótna.”

Cybis w plenerze pracował do samego końca. Również podczas ostatnich jego wakacji spędzonych w Świnoujściu malował, co zaowocowało 40 akwarelami. Jedną z nich jest prezentowana praca z naszych zbiorów. Obecnie można ją zobaczyć w Galerii na ul. Ozimskiej 10 na wystawie czasowej „Jan Cybis. Pejzaże.”

***

Jan Cybis (1897-1972) – wybitny malarz urodzony na Opolszczyźnie we wsi Wróblin, czołowy reprezentant nurtu kolorystycznego w malarstwie polskim, pedagog i profesor Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie, publicysta i tłumacz książek o sztuce. Początkowo studiował we wrocławskiej Akademii Sztuki i Przemysłu Artystycznego, potem w krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych. W latach 1924-1931 przebywał w Paryżu wraz z grupą kapistów, której był współzałożycielem i teoretykiem. W pracy twórczej zgodnie z estetyką kapistowską skupiał się na grze barwnej, na „rozstrzygnięciu po malarsku” płótna. Artysta wypracował swój własny styl, w którym istotną rolę odgrywa grubo kładziona farba tworząca na płótnie bogatą ekspresyjną fakturę. Malował głównie martwe natury i pejzaże, rzadziej portrety i akty.

***

Muzeum Śląska Opolskiego posiada najbogatszą kolekcję prac tego artysty. Kolekcja została zdigitalizowana i udostępniona na stronie http://cybis.pl/.