Kredens-kabinet

Kredens w typie kabinetu, datowany na XVII wiek. Mebel ten pochodzi z przedwojennych zbiorów naszego muzeum, a więc z kolekcji Muzeum Miejskiego w Opolu (Städtisches Museum Oppeln), którego jesteśmy spadkobiercami.

W centralnym polu drzwi kredensu znajduje się obwiedziona profilowanymi listewkami płycina z płaskorzeźbionym przedstawieniem Pokłonu Trzech Króli. U stóp siedzącej Marii, na której kolanach widzimy Dzieciątko, klęczy jeden z mędrców, za nią zaś widzimy wspartego na lasce Józefa. Pozostali dwaj królowie ujęci zostali z lewej strony sceny. Jeden ze stojących monarchów trzyma w rękach dar w kulistej formie, zaś zza jego pleców wyłania się – fragmentarycznie ukazany – trzeci król. Który z nich to Kacper, który Melchior, a który Baltazar? Trzej mędrcy ukazani zostali jako dostojni władcy w koronach wieńczących głowy, jednak uproszczenia i oszczędność środków artystycznego wyrazu utrudniają szczegółową identyfikację tych postaci. Lewy górny róg płyciny wypełniają sylwetki dwóch aniołów. Po stronie prawej, w schematycznie ujętym oknie stajenki umieszczono także głowy wołu i osła, u dołu zaś widoczne są dwa snopy zboża.

Historia kabinetów sięga początków meblarstwa, meble te nazywane bywają także szafami gabinetowymi lub kredensowymi. Ten rodzaj sprzętu użytkowego szczególnie popularny był w XVII i XVIII wieku, w tym zwłaszcza w renesansowych Włoszech, gdzie określano go mianem „studiolo” i ozdabiano często pełnoplastycznymi figurami wyobrażającymi postacie biblijne lub mitologiczne. Kabinety służyły głównie do przechowywania drogocennych przedmiotów, np. klejnotów, dokumentów, kolekcji minerałów czy monet. Różnorodne były formy i rozmiary tych kredensów, najczęściej jednak zawierały one skrzynię z szufladami, szafką lub drzwiczki uchylne bądź w formie klapy, używanej jako pulpit do pisania (zob. M. Korżel-Kraśna, Meble XV-XVII wieku, Wrocław 2016).

Nasz kredens w typie kabinetu ma formę nastawy umieszczonej na dwóch kręconych kolumnach. Jej wydatny gzyms z motywem jajownika podtrzymywany jest przez dwa pilastry z płaskorzeźbionymi kariatydami, czyli przedstawieniami kobiecych sylwetek, stanowiącymi rodzaj wizualno-architektonicznej podpory. Pomiędzy pilastrami umieszczono drzwi szafki z płaskorzeźbą w centrum.