Zabytek stycznia - Edmund Majkowski, Bolesław Krzywousty, rzeźba, 1964.

Kompozycja Edmunda Majkowskiego z 1964 roku to rzeźbiarskie, pełnoplastyczne wyobrażenie historycznej postaci – Bolesława Krzywoustego, który przedstawiony został w rycerskim rynsztunku: kolczudze, zarzuconym na plecy rozwianym płaszczu, hełmie, z przygotowanym do ciosu mieczem w prawej dłoni i dekoracyjnie potraktowaną pochwą na miecz z drugiej strony. Dopełnieniem zbroi jest osłaniająca lewy bok sylwetki okrągła tarcza. Postać polskiego władcy usadowiona została na grzebiecie przedstawionego w biegu konia o podniesionym w górę łbie, z ogonem o wachlarzowatym, zgeometryzowanym kształcie.

Modelunek kompozycji, w tym zwłaszcza poszczególnych elementów anatomicznych, jest stosunkowo schematyczny, uproszczony. Proste załamania brył oraz rytmicznie układy geometrycznych kształtów (kół, punktów, linii) czy ornamentów (np. na uździe, tarczy) przywodzą na myśl stylistykę polskiego art déco z lat 20. i 30. XX wieku.

Rzeźba osadzona została na podłużnej, prostopadłościennej podstawie. Jej wyróżnikiem konstrukcyjnym są cztery nałożone na siebie segmenty, początkowo umieszczone na ozdobionym mozaikowym napisem „Bolesław Krzywousty” postumencie, który się nie zachował (jest on widoczny na fotografii z 1965 roku).

To rzeźbiarskie dzieło powstało z myślą o prezentacji w plenerze. Praca wykonana została ze sztucznego kamienia, czyli betonu, a więc mieszaniny głównie piasku i cementu oraz wody. Po tworzywo to sięgali nierzadko twórcy rzeźb plenerowych, mając na uwadze jego niewątpliwe atuty: odporność na warunki atmosferyczne oraz łatwość tworzenia różnorodnych form. 

Edmund Majkowski (1929-2009) – artysta rzeźbiarz, absolwent Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie (1955), uczył się w pracowniach prof. Franciszka Strynkiewicza i prof. Mariana Wnuka. W swojej twórczości koncentrował się na wątkach batalistycznych i historycznych. Jest autorem pomników, fryzów, płaskorzeźb, wypukłorzeźb, medali, chętnie sięgał po tworzywa takie jak kamionka, sztuczny kamień oraz brąz. Jego prace znajdują się m.in. w zbiorach Muzeum Wojska w Białymstoku, Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie, Muzeum Sztuki Medalierskiej we Wrocławiu i Muzeum Historycznego w Przasnyszu.


Kompozycję rzeźbiarską Majkowskiego po raz pierwszy zaprezentowano w Opolu na wystawie Polskiej Rzeźby Plenerowej w 1965 roku. Była to trzecia szeroka prezentacja polskiej rzeźby współczesnej w przestrzeni naszego miasta (pierwszy pokaz miał miejsce w 1963 r.), jednocześnie stanowiła drugą plenerową ekspozycję w formie ogólnopolskiego przeglądu propozycji polskich plastyków. Inicjatorem tej formy wystawienniczej w Opolu był Ryszard Kowal (1934-2002), prowadzący w latach 1961-1965 Dział Sztuki Muzeum Śląska Opolskiego, a orędownikiem inicjatywy był także ówczesny dyrektor MŚO, Tadeusz Chruścicki (1934-2001).

Pokaz, w ramach którego zaprezentowana została także kompozycja Majkowskiego, odbywał się od 15 czerwca do 31 sierpnia 1965 roku na opolskim Placu Wolności, jego organizatorem było Muzeum Śląska Opolskiego i Zarząd Główny ZPAP. Ekspozycję przygotowało dwoje komisarzy: Ryszard Kowal z ramienia naszej instytucji oraz Barbara Bieniulis-Strynkiewiczowa z Zarządu Głównego ZPAP.  W wystawie udział wzięło 46 rzeźbiarzy z całej Polski, przedstawiając 62 dzieła. Po jej zakończeniu wybrane prace – w tym kompozycję Majkowskiego – zakupiono do zbiorów Muzeum Śląska Opolskiego.

Ostatni, szósty przegląd rzeźby plenerowej odbył się w 1968 roku, kres tej formie prezentacji polskiej plastyki w Opolu położyła decyzja o usytuowaniu na Placu Wolności Pomnika Bojowników o Wolność Śląska Opolskiego wg projektu Jana Borowczaka, który odsłonięto 9 maja 1970 roku.



Bibliografia:
J. Filipczyk,  Rzeźba dla wszystkich. Wystawy rzeźby plenerowej na placu Wolności w Opolu (1963-1968), [w:] "Opolski Rocznik Muzealny", T. XVII, Opole 2009, s.37-59,
Polska Rzeźba Plenerowa, Ogólnopolska wystawa, red. J. Dałek, Opole, czerwiec-lipiec 1965 [katalog wystawy], strony nienumerowane


Fot.
Edmund Majkowski, rzeźba „Bolesław Krzywousty”, fot. J. Rakowski, 1965, z arch. MŚO
Edmund Majkowski, rzeźba „Bolesław Krzywousty”, fot. M.Grocholski, 2022, z arch. MŚO