Przejdź do menu Przejdź do treści Przejdź do stopki

Zabytek października - sierp z brązu

1 października 2022 Zabytek miesiąca
Zabytek października pochodzi ze zbiorów Działu Archeologicznego i jest nim sierp z brązu odkryty na stanowisku nr 18 w Nowej Cerekwi, pow. głubczycki.

Sierp z brązu odkryty na stanowisku nr 18 w Nowej Cerekwi, pow. głubczycki
Sierpy są jednym z najstarszych narzędzi wykorzystywanych do prac żniwnych już od młodszej epoki kamienia – neolitu. Chociaż kojarzą się przede wszystkim z pracami na roli, to były również używane do ścinania trawy lub liści, zbierania owoców, a także obcinania niewielkich gałęzi. Oprócz funkcji typowo użytkowej przypisuje się im również znaczenie symboliczne związane z obrzędami, a nawet funkcję płacidła ze względu na ich liczne występowanie w skarbach. Sierpy należą do jednej z najczęściej odkrywanych grup przedmiotów metalowych z epoki brązu i wczesnej epoki żelaza na terenach ziem polskich. Zdecydowaną większość znaleziono w zachodniej części Polski. Są to narzędzia, które najliczniej występują jako element zdeponowanego skarbu, ale stanowią również część wyposażenia grobów. Natomiast niewiele egzemplarzy odkryto na obszarach osad lub w jamach gospodarczych.

Sierpy pełniły różnorakie funkcje na co może wskazywać ich zróżnicowanie w długości mieszczące się w przedziale od kilku do kilkunastu centymetrów. Ze względu na sposób mocowania rękojeści, która zazwyczaj była drewniana, wyróżniono cztery podstawowe formy: z guzkiem, ze sztabą do rękojeści, z tulejką oraz z haczykowatym zakończeniem. Najstarszą i najbardziej powszechną formą jest ta z guzkiem, która pojawiła się na obszarze Kotliny Karpackiej w I połowie II tysiąclecia p.n.e, skąd rozprzestrzeniła się na tereny środkowoeuropejskie. Późniejszą formę ze sztabą do rękojeści używano na podobnym obszarze, gdzie miejscowo wypierała starszą formę. Sierpy z tulejką dominowały na terenach nadatlantyckich, a z hakowatym zakończeniem w Siedmiogrodzie i na wschód od Karpat. Pomimo użytkowania sierpów na przestrzeni kilkuset lat ich forma ulegała niewielkim zmianom. Główne różnice występują w kształcie i ogólnych proporcjach, wygięciu grzbietu oraz ilości żeberek, na podstawie których wydziela się poszczególne odmiany.
Podstawowe formy sierpów: 1) z guzkiem, 2) ze sztabą do rękojeści, 3) z tulejką, 4) z hakowatym zakończeniem              Podstawowe formy sierpów: 1) z guzkiem, 2) ze sztabą do rękojeści, 3) z tulejką, 4) z hakowatym zakończeniem


W 1973 roku podczas budowy Bazy Hodowlanej Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej w Nowej Cerekwi, pow. głubczycki natrafiono na ślady osadnictwa pradziejowego. Rozpoczęto ratownicze badania wykopaliskowe, którymi kierowała Emilia Kunawicz. W ich trakcie odkryto 13 jam osadniczych, których wypełniska zawierały liczne fragmenty ceramiki, grudki polepy, kości zwierzęce oraz zabytki specjalne, takie jak szydło i igła kościana, fragmenty paciorków bursztynowych, czy wspomniany sierp z brązu. Na podstawie pozyskanego materiału stwierdzono, że jest to osada wielokulturowa, którą można datować od wczesnego okresu epoki brązu do okresu Halsztat C (1900/1800 r. p.n.e. – 800/700 r. p.n.e.).

Wybrane zabytki odkryte podczas badań w Nowej Cerekwi: a-d) ceramika, e) sierp (brąz), f) szydło (kość), g) igła (kość), h) fr. paciorka (bursztyn), (E. Kunawicz 1975, Silesia Antiqua t.17)

 Wybrane zabytki odkryte podczas badań w Nowej Cerekwi: a-d) ceramika, e) sierp (brąz), f) szydło (kość), g) igła (kość), h) fr. paciorka (bursztyn), (E.  Kunawicz 1975, Silesia Antiqua t.17)


Prezentowany sierp odkryto w jamie nr 11 wraz z licznymi fragmentami ceramiki należącej do społeczności określanej jako kultura łużycka.
Został wykonany w procesie odlewania przy użyciu formy kamiennej lub glinianej, a następnie poddany procesowi obróbki mechanicznej. Jego cechami charakterystycznymi są: esowaty kształt, pogrubiony grzbiet (tylec), który zwęża się w kierunku ostrza, ukośnie zakończona podstawa zaopatrzona w kopulasty guzek, który był istotny przy mocowaniu rękojeści, płaską część spodnią oraz część wierzchnią posiadającą pojedyncze żeberko wzmacniające ostrze. Sierp ma stosunkowo niewielki rozmiar: dł. 9,5 cm, szer. 1,1 -1,4 cm, waga: 13,33 g i chociaż reprezentuje najstarszą formę, czyli tą z guzkiem, to ze względu na kształt należy go wiązać z okresem późniejszym, a mianowicie z okresem Halsztat C. Potwierdza to również materiał ceramiczny znaleziony wraz z nim w jamie.

Narzędzie prawdopodobnie zostało zgubione, ponieważ pomimo nieznacznie wyszczerbionego ostrza, nie nosi śladów uszkodzeń, które powodowałyby utratę funkcjonalności.

Zabytek jest przechowywany w zbiorach Działu Archeologicznego, nr inwentarzowy MŚO-A-310/8.


Oprac.: Łukasz Urman, Dział Archeologiczny MŚO
Foto: Karina Krajczy, Pracownia Konserwacji Zabytków MŚO

Zobacz inne aktualności

Spotkanie ze specjalistą: dr hab. prof. UWR Jan Kotusz, biolog, dyrektor Muzeum Przyrodniczego Uniwersytetu Wrocławskiego

Zapraszamy Państwa na spotkanie z dr. hab. prof. UWR Janem Kotuszem polskim biologiem, specjalistą w zakresie ichtiologii oraz dyrektorem Muzeum Przyrodniczego Uniwersytetu Wrocławskiego. Profesor jest autorem i współautorem dwóch monografii, a także ponad osiemdziesięciu artykułów naukowych i rozdziałów w książkach dotyczących różnych aspektów biologii i ekologii ryb. Termin: 18.04.2024, godz. 17:00, Główny gmach MŚO.

Zobacz

Zgodnie z art. 173 ustawy Prawa Telekomunikacyjnego informujemy, że kontynuując przeglądanie tej strony wyrażasz zgodę na zapisywanie na Twoim komputerze tzw. plików cookies. Ciasteczka pozwalają nam na gromadzenie informacji dotyczących statystyk oglądalności strony. Jeżeli nie wyrażasz zgody na zapisywanie ich - zmień ustawienia swojej przeglądarki internetowej.