Przejdź do menu Przejdź do treści Przejdź do stopki

Zabytek marca - Sóweczka

1 marca 2023 Zabytek miesiąca
Zabytkiem marca jest sóweczka Glaucidium passerinum. To najmniejszy europejski gatunek sów, który prowadzi głównie dzienny tryb życia.

Sóweczka jest najmniejszym spośród europejskich gatunków sów. Jej masa wynosi zaledwie 50-83 g, a rozpiętość skrzydeł 32-39 cm (jest mniej więcej wielkości szpaka). Posiada stosunkowo niewielką spłaszczoną głowę z jasnym dziobem i żółtymi oczami. Z wierzchu jej upierzenie jest brązowe z licznymi białymi plamkami, od spodu białe z podłużnymi kreskami. Na bokach ciała występuje brązowe prążkowanie. Nogi ma krótkie i opierzone, zazwyczaj niewidoczne w spoczynku. Szlara (występująca u sów – niby „twarz” utworzona przez koncentrycznie ułożone wokół oczu i dzioba pióra wzmacniające słuch) u tego gatunku jest słabo zaznaczona. Na tyle głowy występują tzw. fałszywe oczy – białe plamki imitujące oczy, mające za zadanie zmylenie atakującego ją przeciwnika. Ogon ma krótki, brązowy z białym prążkowaniem, skrzydła są krótkie i zaokrąglone. Charakteryzuje się szybkim i zwinnym lotem na dłuższych dystansach o przebiegu falistym (przypominającym lot dzięciołów). Podobnie jak u pozostałych gatunków sów, samice są nieco większe od samców.

Sóweczka występuje w lasach Azji i Europy od wschodniej Syberii po północno-wschodnią Europę oraz w górzystych rejonach Europy Środkowej. W Polsce najliczniej występuje w górach – Sudetach i Karpatach oraz północno-wschodniej części kraju (Puszczy Białowieskiej i Podlasiu) oraz na Pomorzu. W województwie opolskim obserwować ją można w Borach Niemodlińskich i w Stobrawskim Parku Krajobrazowym. Jest to nieliczny gatunek lęgowy, a jego populację w kraju szacuje się na około 1000–1500 par. Zamieszkuje głównie stare bory świerkowe, sosnowo-świerkowe i mieszane o wyraźnej piętrowości. Miejsca o dużym zróżnicowaniu siedliskowym z młodnikami, ciekami, suchymi drzewami i bogatym strukturalnie podszytem.

Inaczej niż większość pozostałych gatunków sów, sóweczka prowadzi głównie dzienny tryb życia z nasileniem aktywności o świcie i na kilka godzin przed zmierzchem. Istnieją obserwacje mogące świadczyć o tym, że nie widzi zbyt dobrze po zmroku. Przebywa głównie w koronach drzew gdzie często siada na wystających gałęziach i szczytach drzew stanowiących jej punkty obserwacyjne. Jest mało płochliwa. Gdy jest podekscytowana podryguje nerwowo ogonem. W przypadku zagrożenia w pobliżu dziupli może zaatakować intruza.

Mimo swych niewielkich rozmiarów, sóweczka jest odważnym i sprawnym drapieżnikiem. Bardzo często zabija większe od siebie ptaki, takie jak: grubodzioby, drozdy czy nawet dzięcioły. Głównym składnikiem jej diety są jednak drobne ptaki z rzędu wróblowych: sikory, zięby, rudziki, mysikróliki oraz drobne ssaki: myszy i norniki. Dużo rzadziej poluje na gady, owady i skorupiaki. Charakterystyczne dla tego gatunku jest tworzenie spiżarni, w których ptaki magazynują nadmiar schwytanych ofiar – są one wykorzystywane w okresach gorszej pogody, a także w trakcie inkubacji jaj i karmienia piskląt.

Sóweczkę można wykryć na podstawie jej charakterystycznych głosów. W okresie godowym (od połowy lutego do połowy maja) i jesienią (od września do października) samce wydają z eksponowanych miejsc jednostajny, wielokrotnie powtarzany gwizd, który jest głosem godowym (link do nagrania https://xeno-canto.org/685466). Od późnego lata do wczesnej wiosny obie płcie odzywają się tzw. głosem jesiennym – jest to seria kilku głośnych krótkich gwizdów o rosnącej częstotliwości (https://xeno-canto.org/757279). Terytoria sóweczki możemy też zlokalizować po żywiołowej reakcji innych ptaków na odtwarzany głos tego gatunku.

Sóweczka jest typowym dziuplakiem. Zajmuje dziuple o średnicy otworu wlotowego 4-6 cm, a więc wykute głównie przez dzięcioły duże, białogrzbiete i trójpalczaste. Mogą one być zlokalizowane w żywych lub martwych drzewach. Od drugiej połowy kwietnia samice składają 4 do 5 jaj, które są wysiadywane przez 28 dni. Ponieważ sóweczka rozpoczyna wysiadywanie od złożenia przedostatniego lub ostatniego jaja, pisklęta (inaczej niż w przypadku pozostałych krajowych gatunków sów) klują się prawie jednocześnie i w jednym czasie opuszczają dziuplę. Opieka nad potomstwem trwa około miesiąca.

Do wrogów naturalnych sóweczki należą większe gatunki sów – puszczyk, puszczyk uralski i puchacz, a także krogulec i jastrząb oraz kuny. Największym jednak zagrożeniem dla sóweczki jest gospodarka leśna: usuwanie uschniętych dziuplastych drzew, wycinka oraz upraszczanie struktury drzewostanu. Do zbytecznego niepokojenia tych ptaków może dochodzić także w skutek nieetycznych zachowań fotografów przyrody, dla których ten niezwykle ciekawy i charyzmatyczny gatunek jest pożądaną „zdobyczą”.

W Polsce gatunek ten objęty jest ścisłą ochroną gatunkową. W miejscach jej występowania tworzy się strefy ochrony całorocznej sięgającej 50 m od drzewa z dziuplą gniazdową. Sóweczka znajduje się też w Polskiej Czerwonej Księdze Zwierząt oraz figuruje w Załączniku I Dyrektywy Ptasiej.

Oprac. Piotr Zabłocki


Preparat sylwetkowy sóweczki Glaucidium passerinum (Fot. P. Zabłocki).

data znalezienia martwego osobnika – 30.10.2022 r.

przyczyna śmierci – kolizja z szybą okienną domu mieszkalnego

znalazca – Karolina Lucka

miejsce znalezienia – prywatna posesja w Hujdowej (przysiółek Zawoi, gmina Zawoja, powiat suski, woj. małopolskie) w Paśmie Policy, na siodle między Spalenicą a Kiczorką

preparat wykonany w Pracowni Preparowania Zwierząt w Przyszowicach

preparował – Bogdan Kieś


Zobacz inne aktualności

Spotkanie ze specjalistą: dr hab. prof. UWR Jan Kotusz, biolog, dyrektor Muzeum Przyrodniczego Uniwersytetu Wrocławskiego

Zapraszamy Państwa na spotkanie z dr. hab. prof. UWR Janem Kotuszem polskim biologiem, specjalistą w zakresie ichtiologii oraz dyrektorem Muzeum Przyrodniczego Uniwersytetu Wrocławskiego. Profesor jest autorem i współautorem dwóch monografii, a także ponad osiemdziesięciu artykułów naukowych i rozdziałów w książkach dotyczących różnych aspektów biologii i ekologii ryb. Termin: 18.04.2024, godz. 17:00, Główny gmach MŚO.

Zobacz

Zgodnie z art. 173 ustawy Prawa Telekomunikacyjnego informujemy, że kontynuując przeglądanie tej strony wyrażasz zgodę na zapisywanie na Twoim komputerze tzw. plików cookies. Ciasteczka pozwalają nam na gromadzenie informacji dotyczących statystyk oglądalności strony. Jeżeli nie wyrażasz zgody na zapisywanie ich - zmień ustawienia swojej przeglądarki internetowej.