Przejdź do menu Przejdź do treści Przejdź do stopki

W 100. rocznicę utworzenia I Dzielnicy Związku Polaków w Niemczech - wystawa czasowa

17 lutego 2023
17 lutego o godzinie 14:00 nastąpiło uroczyste otwarcie nowej wystawy czasowej poświęconej w całości Związkowi Polaków w Niemczech. Wernisaż poprzedziła sesja popularno-naukowa z udziałem historyków z Uniwersytetu Opolskiego, Instytutu Pamięci Narodowej w Katowicach oraz Archiwum Państwowego w Opolu. Wystawa udostępniona dla zwiedzających do 31.05.2023 r.
M - na strone (1) M - na strone (1)

W Niemczech w granicach ukształtowanych po I wojnie światowej mieszkało około półtora miliona Polaków (na Śląsku około pół miliona). Interesy ówczesnej mniejszości polskiej w Niemczech reprezentował Związek Polaków w Niemczech założony 27 sierpnia 1922 roku w Berlinie. Prowadząc szeroką działalność polityczną, kulturalną i gospodarczą pełnił rolę organizatora i przywódcy polskiej mniejszości narodowej. Do jego głównych zadań należała obrona praw ludności polskiej (obywateli niemieckich polskiej narodowości lub pochodzenia) i umacnianie polskiej świadomości narodowej.

I Dzielnica Związku Polaków w Niemczech obejmowała tereny Śląska (Dolny Śląsk przyłączono do I Dzielnicy w 1928 roku). Utworzona została co prawda w Bytomiu, zdecydowano jednak, iż siedzibą władz będzie Opole. Początkowo umieszczona ją w Banku Rolników, następnie już na stałe, w nieistniejącym obecnie Domu Polskim przy zbiegu dzisiejszych ulic Książąt Opolskich i Sądowej.
Muzeum Śląska Opolskiego posiada w zbiorach dużą kolekcję materiałów związanych z działalnością Związku Polaków w Niemczech, przede wszystkim dokumentującą aktywność tej organizacji na terenie Śląska. Stanowią je różnego rodzaju: dokumenty, listy, fotografie, czasopisma, książki i broszury, druki informacyjne i propagandowe, odznaczenia i odznaki, sztandary.

Wśród nich są zbiory unikatowe: jedyny zachowany egzemplarz „Leksykonu Polactwa w Niemczech” (uratowany przed konfiskatą Gestapo i przechowany w okresie wojny przez drukarza „Nowin” Franciszka Trzecioka), sztandar Związku Harcerstwa Polskiego w Niemczech (ocalony przed zniszczeniem podczas wojny przez 16-letniego Edmunda Gadzińskiego, syna dyrektora Spółdzielczego Banku Polskiego w Opolu) oraz oryginalny album pięciu płyt z nagraniem fragmentów Kongresu Związku Polaków w Niemczech w Berlinie 6 marca 1938 r. (wojnę przetrwały tylko trzy, ujawnione do dzisiaj, egzemplarze tego albumu). Wśród zachowanych tytułów prasowych warto wspomnieć o bardzo rzadkich tytułach: „Katolik Trzyrazowy”, „Słowo Śląskie”, czy czasopismo samorządu uczniowskiego polskiego Gimnazjum w Bytomiu „Idziemy”. Materiał zdjęciowy został wzbogacony nieprezentowanymi wcześniej zdjęciami pochodzącymi z Pamiętnika Jana Klicha, Opolanina, członka przedwojennego Związku Polaków w Niemczech.

Wszystkie prezentowane na wystawie oryginalne zabytki stanowią własność Muzeum Śląska Opolskiego.
Mamy nadzieję, że wystawa stanowić będzie świetną edukację historyczną dla wszystkich zwiedzających Muzeum Śląska Opolskiego, a szczególnie dla młodych odbiorców.
Przy okazji otwarcia ekspozycji (17.02) zaplanowano jednodniową sesję popularno-naukową z udziałem historyków z Uniwersytetu Opolskiego, Instytutu Pamięci Narodowej w Katowicach oraz Archiwum Państwowego w Opolu. Będzie nosiła tytuł: ”Mniejszość polska w Prowincji Górnośląskiej między wojnami”.

Program sesji, początek godz. 11:00

1. Dr Przemysław Jagieła (Archiwum Państwowe w Opolu) – „Polska spółdzielczość rolnicza w świetle akt niemieckich władz administracyjnych i bezpieczeństwa w Prowincji Górnośląskiej”.

2. Dr Aleksandra Starczewska -Wojnar (Archiwum Państwowe w Opolu) – „Dzielnica I Związku Polaków w Niemczech w świetle tajnych raportów władz w Prowincji Górnośląskiej”.

3. Dr hab. Adriana Dawid , prof. UO (Uniwersytet Opolski) – „Rola prasy w działalności

Dzielnicy I Związku Polaków w Niemczech”.

4. Dr hab. Grzegorz Bębnik (Instytut Pamięci Narodowej – Katowice) – „Represje wobec działaczy I Dzielnicy Związku Polaków w Niemczech w przededniu i po wybuchu II wojny światowej”.


W celu obejrzenia wystawy należy zakupić bilet wstępu do głównego gmachu, który również upoważnia do obejrzenia pozostałych, stałych ekspozycji Muzeum.

Wydarzenia towarzyszące wystawie:

18.03.2023, godz. 15:00 - oprowadzanie kuratorskie. Wstęp wolny


Zgodnie z art. 173 ustawy Prawa Telekomunikacyjnego informujemy, że kontynuując przeglądanie tej strony wyrażasz zgodę na zapisywanie na Twoim komputerze tzw. plików cookies. Ciasteczka pozwalają nam na gromadzenie informacji dotyczących statystyk oglądalności strony. Jeżeli nie wyrażasz zgody na zapisywanie ich - zmień ustawienia swojej przeglądarki internetowej.