Skrzypce do siania

Aż do XVIII wieku, kiedy to angielski agronom o nazwisku Jethro Tull, wynalazł rzędowy siewnik konny - powszechną metodą wysiewu roślin było sianie ręczne. Za pługiem szedł siewca niosący ziarno w fartuchu lub płachcie. Płachta siewna była niczym innym jak lnianym materiałem obwiązanym wokół ramienia, z drugim końcem przymocowanym do talii. Siewca, używając prawej ręki musiał, rzucając ziarno z każdym krokiem prawej nogi, przejść przez pole. Po dotarciu do końca przesuwał płachtę z nasieniem na prawą stronę ciała i w drodze powrotnej wysiewał ręką lewą. Rzucanie zawsze odbywało się szerokim ruchem, zsynchronizowanym z tempem chodzenia. Czasami, gdy nie szło się wyoraną bruzdą, na nawrotach umieszczano znaki, aby zapewnić przejście w prostej linii. Czasami, gdy obszar do obsiania był niewielki używano - zamiast płachty - koszyka o gęstym splocie np. z rogożyny

Sianie z płachty zastąpiło sianie z „wanki” (metalowego naczynia), a następnie zaczęto używać prostego urządzenia skrzypiec do siania, (niemiecka nazwa „Kleegeige”). Od połowy XIX wieku rozpowszechniło się ono nie tylko w Europie, ale również w Stanach Zjednoczonych - pod nazwą „seed fiddle” (skrzypce nasienne). Jego nazwa związana jest z wyglądem lub funkcją urządzenia. Skrzypce - bo wykorzystują smyk jako napęd, słowo „Klee” (niem. koniczyna) - bo głównie stosowany do wysiewania koniczyny, rzepaku lub innych drobnych nasion.

Składa się z zasobnika, drążka z cięciwą (smyka) oraz metalowej tarczy. Użytkownik zawiesza na pasku pod lewym ramieniu zasobnik. Jest on często w kształcie nerki, aby urządzenie było dobrze dopasowane do ciała i nie utrudniało ruchów.

W górnej części pudło na jednym końcu jest zabezpieczone płóciennym rękawem, na drugim posiada przeszklony okrągły otwór do kontroli stanu ziarna. Siejący bierze w prawą dłoń uchwyt smyka i stawiając kolejne kroki zaczyna się przesuwać go tam i z powrotem. Skórzany pasek cięciwy owinięty jest wokół osi tarczy. Jego ruch powoduje obracanie się tarczy w dwóch kierunkach. Strumień ziarna wysypujący się z otworu skrzynki opada na tarczę i jest rozprowadzany przez siłę odśrodkową. Szybkość podawania ziarna, dostosowywana do długości kroku, była regulowana suwakiem z maksymalnie dziesięcioma różnymi ustawieniami. Metalowa opaska za tarczą zapobiegła rzucaniu nasion do tyłu. Dyski wcześniejszych modeli zostały wyposażone w cztery płetwy, ale późniejsze wersje miały sześć. Urządzenie jest stosunkowo proste w obsłudze, a rozrzut po obu stronach siejącego sprawiał, że można było obsiać w ciągu godziny dwa razy większą powierzchnię. Po wysianiu nasion obszar jest zagrabiany i walcowany.

W Stanach Zjednoczonych podobne ręczne siewniki rozpowszechniły się w poł. XIX wieku. Wykorzystywane je głównie do siania trawy i koniczyny, wiele z nich zostało sprowadzonych z Europy, jak na przykład marka "Aero" produkowana w Kilmarnock (Szkocja). W 1940 r. koszt takiego urządzenia to 27 szylingów i sześć pensów plus szyling za dostarczenie!

Używano również skrzynek do siania, w których obrót tarczy był uruchamiany przez mechanizm korbowy.

W Niemczech jeden z pierwszych modeli został zaprezentowany na „Wystawie niemieckich wyrobów przemysłowych i handlowych” w Monachium w 1854 roku.

Nasz egzemplarz to model „Iran” wyprodukowany w Niemczech ok. 1910 roku. Trafił do zbiorów MŚO w 1980 roku, dzięki zabiegom wykonanym w naszej Pracowni Konserwacji Zabytków możemy go Państwu pokazać.

Wyk. Niemcy, ok. 1910

nr inw. MŚO-E-1320

Wymiary: długość 90 cm, szer. 20 cm, wys. 27 cm