Przejdź do menu Przejdź do treści Przejdź do stopki

Półfabrykat przęślika z wapienia - zabytek kwietnia

1 kwietnia 2022 Zabytek miesiąca
Średniowieczny półfabrykat przęślika z wapienia został odkryty w 1948 roku na Ostrówku w Opolu, MŚO-A-248/352.


półfabrytkat

Półfabrykat przęślika jest to nieskończony przęślik, który powstał w wyniku nieudanej produkcji. Najpierw wiercono z dwóch stron otwór w płytce kamiennej, następnie również z obu stron wycinano kształt przęślika. Przy tej czynności kamień mógł pęknąć i wtedy taki półfabrykat odrzucano. Czasami najpierw wycinano obrys przęślika, a potem przewiercano otwór lub wykonywano dwie czynności jednocześnie. W wyniku udanej produkcji otrzymywano przęślik i odpad produkcyjny.

Przęśliki służyły do obciążania pióra wrzeciona i zapobiegały zsuwaniu się nici. Obciążenie powodowało wydłużenie się ruchu obrotowego i przez dłuższy czas utrzymywała się jego stała prędkość, co wpływało na grubość i równomierne skręcenie nici. Określona średnica i waga przęślika była dostosowana do rodzaju przędzy i przeznaczenia nici. Przęśliki były wykonywane z gliny, kamienia, kości, drewna, bursztynu, szkła, czy ołowiu.

Półfabrykaty przęślików odkryte podczas wieloletnich badań archeologicznych na Ostrówku w Opolu świadczą o wyrabianiu wapiennych przęślików w średniowiecznym grodzie. Z miejscowego surowca wytwarzano przęśliki, odważniki stożkowate, kulki do procy, pionki do gry, modele jaj, gładzidła, płytki ornamentowane i inne przedmioty. Na Ostrówku wyrabiano je przez długi okres – od 4. ćwierci X do połowy XIII w., a samych zabytków wapiennych znaleziono podczas badań ponad 1000. Gotowe wyroby wapienne, głównie przęśliki były przedmiotami handlu. Opolską proweniencję udało się określić dla przedmiotów wapiennych odkrytych na Ostrowie Tumskim we Wrocławiu i na grodzisku w Ryczynie.

Surowcami do tych wyrobów były skały węglanowe (margle, wapienie), w których zaobserwowano podczas badań mikroskopowych mikroorganizmy tj. otwornice (Foraminifera), ramienionogi (Brachiopoda) i mięczaki (Molusca). Wyroby „wapienne” można identyfikować z pokładami skał z górnej kredy, których wychodnie znajdują się w Opolu i okolicach.

Półfabrykat przęślika wapiennego wraz przęślikami i odpadami produkcyjnymi są prezentowane na wystawie czasowej „Rzeczy praktyczne. Krótka historia tkania” w Muzeum Śląska Opolskiego w Opolu.

Oprac. Marta Tobiasz

Fot. Karina Krajczy

przęslik

Przęślik wapienny, Opole-Ostrówek

odpad

Odpad produkcyjny z wapienia, Opole-Ostrówek


Zobacz inne aktualności

Spotkanie ze specjalistą: dr hab. prof. UWR Jan Kotusz, biolog, dyrektor Muzeum Przyrodniczego Uniwersytetu Wrocławskiego

Zapraszamy Państwa na spotkanie z dr. hab. prof. UWR Janem Kotuszem polskim biologiem, specjalistą w zakresie ichtiologii oraz dyrektorem Muzeum Przyrodniczego Uniwersytetu Wrocławskiego. Profesor jest autorem i współautorem dwóch monografii, a także ponad osiemdziesięciu artykułów naukowych i rozdziałów w książkach dotyczących różnych aspektów biologii i ekologii ryb. Termin: 18.04.2024, godz. 17:00, Główny gmach MŚO.

Zobacz

Zgodnie z art. 173 ustawy Prawa Telekomunikacyjnego informujemy, że kontynuując przeglądanie tej strony wyrażasz zgodę na zapisywanie na Twoim komputerze tzw. plików cookies. Ciasteczka pozwalają nam na gromadzenie informacji dotyczących statystyk oglądalności strony. Jeżeli nie wyrażasz zgody na zapisywanie ich - zmień ustawienia swojej przeglądarki internetowej.