Kaletnictwo rzemiosłem - "Historie po fachu - śladami opolskiego rzemiosła tradycyjnego" - projekt edukacyjny.

Skórnictwo – rzemiosło zajmujące się przetwarzaniem skór zwierzęcych na przedmioty codziennego użytku, takie jak ubrania, buty czy siodła i uprzęże dla koni, jest silnie związane z początkami opolskiej wytwórczości rzemieślniczej, sięgającej czasów Ostrówka. Obróbka skóry na Ostrówku należy
do działów produkcji poświadczonych przez źródła. Surowiec ten, dzięki sprzyjającym warunkom w nawarstwieniach, zachował się na ogół dobrze, zmieniając swoje pierwotne zabarwienie brązowe na ciemnoszare. Liczne znaleziska potwierdzają bogate i różnorodne zastosowanie skóry w życiu mieszkańców Ostrówka. Jak wskazuje Włodzimierz Hołubowicz („Opole w wiekach X-XII”, Katowice 1956), pracę rękodzielników zajmujących się przeróbką skóry charakteryzuje duża ilość (kilkanaście tysięcy) skrawków, zazwyczaj niewielkich rozmiarów, co świadczyło o oszczędnym gospodarowaniu skórą. Każdy nadający się kawałek wykorzystywano do wyrobu drobnej galanterii i reperacji.

                                                                                                                                                             

Z pochodzących z opolskiego grodu na Ostrówku wyrobów skórzanych najliczniej zachowały się skórzane trzewiki. Pod tym względem Opole jest – obok Gdańska – wyjątkowo cennym stanowiskiem archeologicznym w Polsce.  Podczas badań archeologicznych w latach 1952-1955 znaleziono tu około 400 trzewików skórzanych. Najliczniej zachowały się fragmenty i całe trzewiki – gubione lub wyrzucane po zużyciu na śmietniki. Na Ostrówku odnaleziono także wiele narzędzi pracy związanych z obróbką skóry: igły, szydła, noże, kopyta szewskie, co może stanowić potwierdzenie istnienia warsztatów szewskich w tym miejscu już w X wieku. Przeróbką skóry zajmowali się na Ostrówku także producenci siodeł, uprzęży i różnej drobnej galanterii skórzanej – np. guzików i kokardek zwijanych ze skóry oraz obszyć. Na Ostrówku znaleziono także wyroby typowe dla kaletnictwa: sakiewki, sakwy, woreczki ze skóry, duży pas i różnego rodzaju paski.

Trudno stwierdzić, kiedy pierwsi samodzielni kaletnicy zaczęli działać w Opolu – początkowo jeden rzemieślnik skupiał w swych rękach więcej skórniczych fachów. Źródła w postaci różnorodnych wytworów, które odkryto w nawarstwieniach opolskiego grodu na Ostrówku, poświadczają występowanie w tym miejscu w wiekach X-XII wielu rzemiosł i przemysłów domowych, wykorzystujących własne surowce i produkujących na własne potrzeby. Wśród rzemieślników i rękodzielników domowych na Ostrówku reprezentowane były następujące specjalności związane z obróbką skóry: garbarz, wytwórca safianu, szewc i rymarz. Każde z tych zajęć, w miarę rozwoju rynku zbytu, mogło się stać – i w większości wypadków tak właśnie było – zajęciem zawodowym, a więc rzemiosłem.

Historia kaletnictwa jako samodzielnej profesji sięga czasów średniowiecznych, a konkretniej XIII/XIV wieku, kiedy to fach ten wyodrębnił się ze skórnictwa, w obrębie którego wyłoniły się także inne specjalizacje tego rzemiosła:
•    szewstwo – jedno z najliczniejszych rzemiosł w średniowiecznych miastach, szewcy zajmowali się wytwarzaniem i naprawą obuwia,
•    garbarstwo – fach dotyczący wyprawiania skór,
•    rymarstwo – wytwarzanie uprzęży konnych, siodeł, akcesoriów jeździeckich,
•    miechownictwo – rzemiosło produkujące miechy i futerały,
•    safianictwo – rzemiosło zajmujące się garbowaniem i farbowaniem skór kozich i wyrabianiem m.in. wytwornego obuwia,
•    siodlarstwo – specjaliści z tej dziedziny wyrabiali m.in siodła, kulbaki,
•    kuśnierstwo – rzemiosło zajmujące się szyciem odzieży ze skór.

Wybrane eksponaty związane z różnymi specjalizacjami skórniczego rzemiosła oglądać można na stałej wystawie historycznej „Opole – gród, miasto, stolica regionu”. Inne wytwory rzemieślników reprezentujących skórnicze profesje – wyroby rymarskie – prezentujemy na stałej ekspozycji etnograficznej.

Fot. 1- Fragment stałej wystawy etnograficznej
Fot. 2- Fragment stałej wystawy historycznej
Fot. 3- Fragment skórzanego pasa i żelazna sprzączka, nóż żelazny i pochewka ze skóry, na wystawie historycznej w MŚO
Fot. 4- Kopyto drewniane, na wystawie historycznej w MŚO


* „Rzemieślnicze spotkania muzealne” organizowane są w ramach projektu edukacyjnego „Historie po fachu – śladami opolskiego rzemiosła tradycyjnego”, KLIKNIJ i dowiedz się o inicjatywie więcej

Działania dofinansowano ze środków  Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury – państwowego funduszu celowego oraz przez Samorząd Województwa Opolskiego.