J. Lewandowski, Szepty, 1988, olej na płótnie, 85 x 120 cm, fot. Agata Ciołek
Janusz Lewandowski. Malarstwo
wystawa z cyklu „Laureaci Nagrody im. Jana Cybisa”
Galeria Muzeum Śląska Opolskiego
Opole, ul. Ozimska 10
18 listopada 2023 – 20 kwietnia 2024
wernisaż
sobota, 18.11.2023, godz.17.00, wstęp wolny
wystawa ze zbiorów rodziny artysty
partner wystawy:
kuratorki
Patrycja Farys-Kawalec
Marta Podstawa-Boulkroune
Dział Sztuki Muzeum Śląska Opolskiego
W tym roku mija 50 lat od ustanowienia Nagrody im. Jana Cybisa. To najbardziej prestiżowe w Polsce wyróżnienie przyznawane żyjącym artystom w dziedzinie malarstwa za całokształt ich twórczości zainicjowane zostało przez Zarząd Okręgu Warszawskiego Związku Polskich Artystów Plastyków w rok po śmierci Jana Cybisa (1897-1972). W oficjalnie opublikowanym regulaminie nagrody podkreślono, że jej celem jest „uczczenie pamięci wielkiego malarza (…), przypomnieniem wielkich wartości, jakie reprezentują: zarówno spuścizna malarska, jak również Jego nieustanny wysiłek całego życia w poszukiwania doskonałości dzieła” ("Informator Zarządu Głównego ZPAP", Warszawa 1975).
Muzeum Śląska Opolskiego od ponad dwóch dekad, w formie wystaw czasowych z cyklu "Laureaci Nagrody im. Jana Cybisa", przybliża twórczość artystów uhonorowanych tą nagrodą. Prezentacje odbywają się w sąsiedztwie stałej ekspozycji malarstwa Jana Cybisa w Galerii Muzeum Śląska Opolskiego przy ulicy Ozimskiej 10. Zapraszamy na kolejną, czternastą już ekspozycję w ramach tego wystawienniczego cyklu.
Janusz Lewandowski (ur. 1937 w Rokiciu koło Płocka, zm. 2022 w Warszawie) jest laureatem Nagrody im. Jana Cybisa za rok 2021. Artysta studiował na Wydziale Malarstwa warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych, dyplom uzyskał w 1964 roku w pracowni Artura Nachta-Samborskiego. Twórca brał czynny udział w życiu artystycznym, uczestnicząc w wielu sympozjach, plenerach, wystawach zbiorowych oraz indywidualnych w kraju i za granicą. Uhonorowany został licznymi nagrodami i wyróżnieniami, m.in. Nagrodą Prezydenta Warszawy na Wystawie Malarstwa i Grafiki Artystów Środowiska Warszawskiego w Zachęcie (1985), Nagrodą im. Władysława Hasiora (2011), Nagrodą im. Kazimierza Ostrowskiego (2017), a także złotym medalem "Zasłużony Kulturze Gloria Artis (2021). Sztuka Lewandowskiego zyskała uznanie w kraju i za granicą. Jego prace znajdują się w kolekcjach prywatnych i w zbiorach muzealnych.
Janusz Lewandowski mówił o sobie: „Urodziłem się na ziemi mazowieckiej tuż przed zmierzchem. W ziemi, która w swej podmiotowości jest intensywna. To wystarcza do zachowania swojego istnienia w pewnej gamie duchowości. Wynika z tego i to, że nie grozi mi wielość wyborów w magmie trendów i postmodernistycznej ironii. Wkomponowany jestem bowiem w pewien układ jedności, w pewną harmonię. One chronią mnie przed mamiącymi podszeptami destrukcji. Skazany za to jestem na ciągłe doświadczanie i ocalanie tych nabytych wartości, które kształtowały się w czasach dzieciństwa, trwożnym okresie doznań, olśnień i widzenia bezpośredniego. Jednak teraz, doświadczenia te przeniknięte są bojaźnią i melancholią. Oto moja biografia.”
Zmierzch to symboliczny czas, do którego artysta chętnie nawiązywał. Z owego zmierzchu wyłaniają się niejednoznaczne, mitologiczne i mityczne postaci, zjawy, zwierzęta, inspirowani rodzimym folklorem bohaterowie, zazwyczaj pogrążeni w smutku i melancholii. Figury te w sposób symboliczny nawiązują do okresu romantyzmu, który był artyście duchowo i stylistycznie bliski. Przenoszą nas także w świat malarstwa Młodej Polski, stanowiąc odniesienie m.in. do twórczości Jacka Malczewskiego.
Bohaterów swoich obrazów osadzał artysta w mazowieckim, bliskim swojemu sercu krajobrazie, do którego konsekwentnie powracał w swojej twórczości. Komponował ich tak, jakby naturalnie wyrastali oni z ziemi, stanowiąc immanentną część owego pejzażu.
Obrazy Lewandowskiego cechuje zgaszona gama barw, japonizujaca asymetria w budowaniu kompozycji oraz subtelna malarska faktura.
Ekspozycja prezentowana w Galerii Muzeum Śląska Opolskiego stanowi przegląd malarskiego dorobku Janusza Lewandowskiego. Na wystawie zobaczymy wybór niespełna trzydziestu prac z lat 1975-2020, reprezentujących trzy ważne etapy twórczości artysty: wczesny, najbardziej ekspresyjny (lata 70.-90.), dojrzały, wyróżniający się przygaszoną paletą barw (lata 90. do pierwszej dekady XXI wieku) i najnowszy, w którym istotnym elementem kompozycji jest światło (po 2010).
Uzupełnieniem ekspozycji będzie monograficzny film dokumentalny o Januszu Lewandowskim "Tuż przed zmierzchem", wyprodukowany przez TVP Kultura w 2023 roku (reżyseria M. Strąk, scenariusz: K. Haber, M. Strąk).
Wydarzenia towarzyszące wystawie
piątek, 1.12.2023, g. 9.00
Cegła w torbie. Długi spacer
warsztaty działań performatywnych, prow. Justyna Oleksy
„Z drzew, z pola, z wiatru, z nieba” – to z nich, wedle słów Jana Marii Tomaszewskiego, przychodziły Lewandowskiemu pomysły. Chodził na długie spacery, a „łąka, chmury – opowiadały mu historie”. Chodził i chodził, z nieodłącznym neseserem, do którego figlarni koledzy wkładali niekiedy cegłę. Lewandowski orientował się o tym nadmiarowym ciężarze dopiero po powrocie. Chodził z nim na długie spacery. Wracał i malował.
Postacie na obrazach malarza też zdają się być obarczone ciężarem. Jakimś nadmiarowym, nie do udźwignięcia smutkiem, losem, świadomością.
Warsztaty działań performatywnych na wystawie malarstwa Janusza Lewandowskiego to zaproszenie do znalezienia malarskich przodków postaci z obrazów, osadzenia prac artysty w kontekście historii sztuki i próby współodczucia sensów zaklętych w wysmakowanych barwach prezentowanych obrazów. To także warsztaty, na których podejmiemy rozmowę o sile szkicu, o którym sam artysta mówił, że to „niezwykle czuła tkanka notowania zdarzenia”.
Czy uda nam się czule zanotować nasze wspólne momenty na wystawie?
partner wydarzenia: Zespół Państwowych Placówek Kształcenia Plastycznego im. J. Cybisa w Opolu
brak wolnych miejsc
—-
piątek, 15.12.2023, g. 11.00
Wewnętrzne życie postaci
warsztaty teatralno-literackie, prow. Justyna Oleksy
spotkanie dla seniorów, wstęp wolny, zapisy: sztuka@muzeum.opole.pl, tel. 77 44 31762
Lewandowski był aktywnym uczestnikiem życia artystycznego. Przyjaźnił się ze Stanisławem Grochowiakiem, wedle słów wnuczki artysty – „malował poezję”. Na warsztatach teatralno-literackich wypróbujemy moc słowa w kontekście obrazów Janusza Lewandowskiego. Czy ułożą nam się one w poetyckie dialogi z postaciami z obrazów?
—-
Oprowadzania kuratorskie
Zwiedzanie wystawy uzupełnione komentarzem kuratorskim odbędzie się 2 lutego 2024 o godz. 10.00 oraz w inne wybrane dni stycznia i lutego (terminy opublikujemy w terminie późniejszym). W tych godzinach wstęp na ekspozycję będzie bezpłatny.
—-
sobota, 3.02.2024, g. 16.00
Spotkanie z cyklu "Światło na obraz"
Janusz Lewandowski, "Thanatos" z tryptyku "Szepty", prow. Marta Podstawa Boulkroune
—-
Baśnie z tysiąca i jednego obrazu
zajęcia teoretyczno-warsztatowe dla zorganizowanych grup szkolnych i przedszkolnych dzieci (terminy do ustalenia, zapisy: Dział Edukacji Muzealnej, tel. 77 44 31 761, edukacja@muzeum.opole.pl), koszt 20 zł/os.
Dlaczego niektórzy twórcy malują tajemnicze postacie jak ze snu czy baśni? Jacy bohaterowie "zamieszkują" obrazy Janusza Lewandowskiego i skąd się tam wzięli? Rozmowy o baśniach, mitach, snach oraz o wyobraźni artysty połączymy z działaniem plastycznym.
‐—
Otwórz i twórz!
zestawy plastyczne do samodzielnego wykorzystania w Galerii lub w domowym zaciszu i stworzenia pracy inspirowanej wystawą (w cenie 15 zł). Tę propozycję spędzenia wolnego czasu na ekspozycji szczególnie polecamy rodzinom z dziećmi.
—-
Godziny otwarcia Galerii Muzeum Śląska Opolskiego:
wtorek – sobota, od 9.30 do 17.00, w czwartek wstęp wolny
Zadanie sfinansowane zostało przez Samorząd Województwa Opolskiego.
Patroni medialni wystawy:
