Gerhard Neumann (1907-2004), An der Oder/Nad Odrą

W 2017 roku Muzeum Śląska Opolskiego zakupiło do swoich zbiorów litografię autorstwa Gerharda Neumanna – niemieckiego malarza urodzonego w Opolu i związanego z naszym miastem do 1945 roku.

Jest to przedstawienie widoku doskonale znanego opolanom, narysowany zimą 1943 roku pejzaż ukazujący skutą lodem Odrę w stronę z perspektywy ulicy Nadbrzeżnej (wówczas Uferstrasse). Na rzece, mimo zimy, zacumowano sporo łódek, kilka z nich przy widocznym z lewej strony cyplu wyspy Pasieki. W oddali widoczny jest nowy wówczas most, otwarty w 1935 roku jako most Adolfa Hitlera (dziś: most pamięci Sybiraków).

Gerhard Neumann, autor tej litografii i artysta zapomniany dziś w Opolu, urodził się w naszym mieście w 1907 roku. Stąd w 1926 roku wyruszył na studia do wrocławskiej akademii sztuk pięknych, gdzie kształcił się pod okiem Ottona Muellera i Oskara Molla. Po studiach przebywał także w Paryżu, pracując w atelier Ferdynanda Legera. Po powrocie na Śląsk pracował w wielu szkołach średnich jako nauczyciel rysunku. Niestety, w tym czasie dosięgła go brutalność otaczającej rzeczywistości – w 1933 roku, na fali faszystowskiej walki ze "sztuką zdegenerowaną" został obłożony zakazem wystawiania swoich prac. Zakaz ten cofnięto cztery lata później. Pozwoliło to Neumannowi wrócić do rodzinnego Opola i tu podjąć pracę nauczyciela w gimnazjum "na Górce".

W 1942 roku Neumann został powołany do wojska jako malarz, jego zadaniem było dokumentowanie ofensywy wojsk hitlerowskich na Ukrainie, następnie zaś w Grecji i na Krecie.

Litografia, która dziś prezentujemy powstała już w okresie służby wojskowej Neumanna. Nie wiemy, czy jej powstanie wiąże się z okolicznościowym urlopem, czy tez szkicowana była z pamięci opolskiego malarza. Na pewno jest jednym z ostatnich zapisów opolskiego pejzażu, poczynionych przez Neumanna.

Po zmianie państwowej przynależności Śląska, jaka dokonała się w 1945 roku, rodzina Neumanna znalazła się najpierw w Turyngii, później Berlinie, a w końcu w Nadrenii. Sam artysta dołączył do niej w 1946 roku, kiedy został zwolniony z niewoli radzieckiej. Aż do emerytury w 1973 roku pracował jako nauczyciel sztuki w Bonn-Bad Godesberg, gdzie zmarł w 2004 roku w sędziwym wieku 97 lat. Jednocześnie intensywnie pracował jako artysta pokazując swe prace na licznych wystawach, projektując witraże i mozaiki. Jego powojenna twórczość ma charakter nieprzedstawiający. Takie malarstwo zdążył jeszcze pokazać w swoim rodzinnym Opolu, na wystawie w Muzeum Śląska Opolskiego w 1990 roku.oprac. 

oprac. J. Filipczyk