Przejdź do menu Przejdź do treści Przejdź do stopki

Dział Etnograficzny

Dział Etnograficzny zajmuje się dokumentowaniem kultury materialnej, społecznej i duchowej mieszkańców Śląska, zwłaszcza historycznego Śląska Opolskiego, ze szczególnym uwzględnieniem mieszkańców wsi w okresie od uwłaszczenia (połowa XIX wieku) po czasy niemal współczesne. Zakres badań i gromadzonych zbiorów obejmuje zarówno tzw. ludność rodzimą, jak i tę przybyłą na Śląsk w wyniku migracji ludności po II wojnie światowej.

Etnografia zdjęcie tytułowe


Szkicując historię Działu Etnograficznego Muzeum Śląska Opolskiego, nie można pominąć postaci Józefa Obuchowskiego, pierwszego po 1945 roku kierownika Muzeum w Opolu. Zapoczątkował on gromadzenie zabytków do powojennych kolekcji etnograficznych, kontynuując je do końca swojej pracy w Muzeum (1953). Będąc z wykształcenia geografem, był jednocześnie wielkim entuzjastą śląskiej kultury oraz zbierania „śląskich rzeczy”. W ówczesnym okresie w dziale było zaledwie kilkanaście sztuk eksponatów zabytków egzotycznych, z dawnych niemieckich kolonii, jak również zabytków regionalnych – górnośląskich strojów, przedmiotów codziennego użytku.

W 1955 roku zatrudniono pierwszego etnografa – był to Jan Herold, który pracował w Muzeum do 1959 roku. Od 1957 roku stanowisko kustosza, kierownika Działu Etnografii objął Stanisław Bronicz. W tym czasie rozpoczęła też pracę Halina Jakubowska (wówczas Gorczyńska), która po odejściu Stanisława Bronicza do nowo utworzonego skansenu w 1962 roku objęła kierownictwo Działu. W 1976 roku Halina Jakubowska opuszcza Muzeum Śląska Opolskiego (przenosi się do Białegostoku), a stanowisko kierownika Działu obejmuje Ewa Baczańska (Kurek, Kuhl). W tym czasie następuje też przejście w okres zainteresowania sztuką nieprofesjonalną, plastyką i zdobnictwem. To okres współpracy z instytucjami (takimi jak Cepelia, Stowarzyszenie Twórców Ludowych) i indywidualnymi artystami oraz prezentacji wystaw przedstawiających etnografię pozaregionalną, a nawet pozaeuropejską.

W 1980 roku w Dziale zostaje zatrudniona Elżbieta Wijas-Grocholska, która w latach 1989–1992 zajmuje stanowisko kierownika. Od tego samego roku pracuje w Muzeum Małgorzata Goc, która w 1992 roku objęła kierownictwo Działu Etnograficznego, pozostając na tym stanowisku do dzisiaj. Ponadto w latach 1989–1994 jako adiunkt zatrudniona była Jolanta Ciołek, a w latach 1994–1995 jako asystent Mariola Niepołońska-Ilnicka. Od 1994 roku w Dziale pracuje Piotr Grzelak, obecnie zatrudniony na stanowisku kustosza.

W ostatnim okresie w Dziale zwrócono uwagę na problematykę nieautochtonicznych mieszkańców Śląska. Podjęto tematykę tożsamości i integracji w regionie.

W Dziale Etnograficznym zgromadzono ponad 5500 przedmiotów. Najwięcej – z zakresu podstawowych zajęć ludności: rolnictwa, hodowli oraz różnych rzemiosł. Duży zbiór tworzą meble ludowe i inne przedmioty stanowiące wyposażenie wnętrza mieszkalnego, w tym kilkadziesiąt malowanych skrzyń wiannych (posagowych). Ponad 1/3 kolekcji stanowią elementy ubioru i stroju mieszkańców wsi, w tym prawie 200 różnego rodzaju czepców. W zbiorze znajdują się też egzemplarze charakterystycznych dla Opolszczyzny wełnianych spódnic „mazelonek” oraz oleskich „buroków”. Unikatowym przedmiotem jest XIX-wieczny strój nyski, wykonany z tkaniny jedwabnej, oraz watowane kaftany „spencery”.

Z zakresu tzw. sztuki ludowej zgromadzono obrazy malowane na różnego typu podłożu, oleodruki oraz XIX-wieczne i starsze rzeźby o charakterze sakralnym. Szczególnie cenny jest zbiór obrazków na szkle o proweniencji śląskiej. Plastyka współczesna obejmuje prace twórców nieprofesjonalnych, m.in. Jana Kaweckiego, Stanisława Majewskiego (w tym monumentalny ołtarz szafowy), Tomasza Terenia czy Eugeniusza Marca, a także prawie 400 sztuk opolskiej porcelany malowanej. Licznie reprezentowana jest plastyka obrzędowa (w tym duży zbiór zdobionych jaj wielkanocnych).

Do kolekcji Działu należy bogaty materiał archiwalny: nagrania fonograficzne i dokumentacja zdjęciowa, w tym zbiór starej fotografii.
Obecnie szczególne miejsce w ramach działalności naukowej pracowników działu zajmuje problematyka ludności przesiedlonej na Opolszczyznę po II wojnie światowej, szczególnie dokumentowanie losów i kultury dawnych mieszkańców Kresów Wschodnich. Została stworzona baza danych, gromadząca ponad 84 tysiące informacji o miejscu pochodzenia i osiedlenia się na terenie województwa opolskiego. (Zostały one opublikowane w 2. części XVIII tomu „Opolskiego Rocznika Muzealnego” wydanego w 2011 roku).

W dziedzinie wystawienniczej Dział Etnograficzny realizuje m.in. cykl ekspozycji pod wspólną nazwą „Byłem tu…”, w którym prezentowana jest obecność Ślązaków na różnych kontynentach. Stałą wystawą etnograficzną jest ekspozycja „Etnografia Opolszczyzny – tradycja i zmiana” umieszczona na drugim piętrze budynku przy Małym Rynku 7 (patrz opis w zakładce „wystawy stałe”).


Zgodnie z art. 173 ustawy Prawa Telekomunikacyjnego informujemy, że kontynuując przeglądanie tej strony wyrażasz zgodę na zapisywanie na Twoim komputerze tzw. plików cookies. Ciasteczka pozwalają nam na gromadzenie informacji dotyczących statystyk oglądalności strony. Jeżeli nie wyrażasz zgody na zapisywanie ich - zmień ustawienia swojej przeglądarki internetowej.