Quizy
Specjalnie dla was przygotowaliśmy zestaw quizów edukacyjnych
Dział Etnograficzny zajmuje się dokumentowaniem kultury materialnej, społecznej i duchowej mieszkańców Śląska, zwłaszcza historycznego Śląska Opolskiego, ze szczególnym uwzględnieniem mieszkańców wsi w okresie od uwłaszczenia (połowa XIX wieku) po czasy niemal współczesne. Zakres badań i gromadzonych zbiorów obejmuje zarówno tzw. ludność rodzimą, jak i tę przybyłą na Śląsk w wyniku migracji ludności po II wojnie światowej.
Szkicując historię Działu Etnograficznego Muzeum Śląska Opolskiego, nie można pominąć postaci Józefa Obuchowskiego, pierwszego po 1945 roku kierownika Muzeum w Opolu. Zapoczątkował on gromadzenie zabytków do powojennych kolekcji etnograficznych, kontynuując je do końca swojej pracy w Muzeum (1953). Będąc z wykształcenia geografem, był jednocześnie wielkim entuzjastą śląskiej kultury oraz zbierania „śląskich rzeczy”. W ówczesnym okresie w dziale było zaledwie kilkanaście sztuk eksponatów zabytków egzotycznych, z dawnych niemieckich kolonii, jak również zabytków regionalnych – górnośląskich strojów, przedmiotów codziennego użytku.
W 1955 roku zatrudniono pierwszego etnografa – był to Jan Herold, który pracował w Muzeum do 1959 roku. Od 1957 roku stanowisko kustosza, kierownika Działu Etnografii objął Stanisław Bronicz. W tym czasie rozpoczęła też pracę Halina Jakubowska (wówczas Gorczyńska), która po odejściu Stanisława Bronicza do nowo utworzonego skansenu w 1962 roku objęła kierownictwo Działu. W 1976 roku Halina Jakubowska opuszcza Muzeum Śląska Opolskiego (przenosi się do Białegostoku), a stanowisko kierownika Działu obejmuje Ewa Baczańska (Kurek, Kuhl). W tym czasie następuje też przejście w okres zainteresowania sztuką nieprofesjonalną, plastyką i zdobnictwem. To okres współpracy z instytucjami (takimi jak Cepelia, Stowarzyszenie Twórców Ludowych) i indywidualnymi artystami oraz prezentacji wystaw przedstawiających etnografię pozaregionalną, a nawet pozaeuropejską.
W 1980 roku w Dziale zostaje zatrudniona Elżbieta Wijas-Grocholska, która w latach 1989–1992 zajmuje stanowisko kierownika. Od tego samego roku pracuje w Muzeum Małgorzata Goc, która w 1992 roku objęła kierownictwo Działu Etnograficznego, pozostając na tym stanowisku do dzisiaj. Ponadto w latach 1989–1994 jako adiunkt zatrudniona była Jolanta Ciołek, a w latach 1994–1995 jako asystent Mariola Niepołońska-Ilnicka. Od 1994 roku w Dziale pracuje Piotr Grzelak, obecnie zatrudniony na stanowisku kustosza.
W ostatnim okresie w Dziale zwrócono uwagę na problematykę nieautochtonicznych mieszkańców Śląska. Podjęto tematykę tożsamości i integracji w regionie.
W Dziale Etnograficznym zgromadzono ponad 5500 przedmiotów. Najwięcej – z zakresu podstawowych zajęć ludności: rolnictwa, hodowli oraz różnych rzemiosł. Duży zbiór tworzą meble ludowe i inne przedmioty stanowiące wyposażenie wnętrza mieszkalnego, w tym kilkadziesiąt malowanych skrzyń wiannych (posagowych). Ponad 1/3 kolekcji stanowią elementy ubioru i stroju mieszkańców wsi, w tym prawie 200 różnego rodzaju czepców. W zbiorze znajdują się też egzemplarze charakterystycznych dla Opolszczyzny wełnianych spódnic „mazelonek” oraz oleskich „buroków”. Unikatowym przedmiotem jest XIX-wieczny strój nyski, wykonany z tkaniny jedwabnej, oraz watowane kaftany „spencery”.
Z zakresu tzw. sztuki ludowej zgromadzono obrazy malowane na różnego typu podłożu, oleodruki oraz XIX-wieczne i starsze rzeźby o charakterze sakralnym. Szczególnie cenny jest zbiór obrazków na szkle o proweniencji śląskiej. Plastyka współczesna obejmuje prace twórców nieprofesjonalnych, m.in. Jana Kaweckiego, Stanisława Majewskiego (w tym monumentalny ołtarz szafowy), Tomasza Terenia czy Eugeniusza Marca, a także prawie 400 sztuk opolskiej porcelany malowanej. Licznie reprezentowana jest plastyka obrzędowa (w tym duży zbiór zdobionych jaj wielkanocnych).
Do kolekcji Działu należy bogaty materiał archiwalny: nagrania fonograficzne i dokumentacja zdjęciowa, w tym zbiór starej fotografii.
Obecnie szczególne miejsce w ramach działalności naukowej pracowników działu zajmuje problematyka ludności przesiedlonej na Opolszczyznę po II wojnie światowej, szczególnie dokumentowanie losów i kultury dawnych mieszkańców Kresów Wschodnich. Została stworzona baza danych, gromadząca ponad 84 tysiące informacji o miejscu pochodzenia i osiedlenia się na terenie województwa opolskiego. (Zostały one opublikowane w 2. części XVIII tomu „Opolskiego Rocznika Muzealnego” wydanego w 2011 roku).
W dziedzinie wystawienniczej Dział Etnograficzny realizuje m.in. cykl ekspozycji pod wspólną nazwą „Byłem tu…”, w którym prezentowana jest obecność Ślązaków na różnych kontynentach. Stałą wystawą etnograficzną jest ekspozycja „Etnografia Opolszczyzny – tradycja i zmiana” umieszczona na drugim piętrze budynku przy Małym Rynku 7 (patrz opis w zakładce „wystawy stałe”).
